Kontrola i wymiana łożyska główki ramy 

Jeśli podczas szybkiej jazdy lub pokonywania dłuższych zakrętów odnosisz wrażenie, że siedzisz na grzbiecie grzechotnika, możliwą przyczyną tego stanu rzeczy jest niewłaściwie wyregulowane lub uszkodzone łożysko główki ramy. Nawet jeśli dotąd takie niemiłe doznanie było Ci obce, to i tak od czasu do czasu kontrola prawidłowego ustawienia łożyska jest wskazana.

Aby zapewnić optymalną kontrolę łożyska główki ramy, warto poprosić o pomoc drugą osobę. Podeprzyj motocykl w taki sposób, aby przednie koło znajdowało się nieznacznie w powietrzu (nie stosuj do tego podnośnika przedniego koła). Jeśli motocykl jest wyposażony w stopkę centralną, druga osoba siada jak najdalej z tyłu na kanapie motocyklowej. Pierwsza osoba chwyta obiema rękami widelec za dolny koniec i porusza nim gwałtownie do przodu i do tyłu. Jeżeli da się wtedy stwierdzić luz, łożysko wymaga ponownej regulacji. W tym celu trzeba odkręcić śruby zaciskowe rur ślizgowych (dolna półka widelca) oraz dużą śrubę centralną górnej półki widelca. Regulacja polega na lekkim dokręceniu nakrętki regulacyjnej (osadzonej poniżej górnej półki widelca) za pomocą klucza hakowego. Po regulacji łożysko musi być pozbawione luzu oraz oporu.

Drugi test służy do kontroli stanu łożyska. Obróć widelec do ustawienia na wprost i potem po kolei oraz stopniowo przechylaj lekko kierownicę do pozycji skrętu w prawo, a następnie znowu z ustawienia na wprost do pozycji skrętu w lewo. Jeśli widelec obraca się przy tym z dużym oporem, trzeba tym razem odrobinę zmienić ustawienie na luźniejsze.  

A jeśli wyczujesz nawet całkiem delikatne przeskoki, łożysko wymaga wymiany. Ale pamiętaj o tym, że ewentualnie zamontowane cięgna, wałki oraz przewody hydrauliczne mogą fałszować wynik pomiaru. Przeskok występuje wyjątkowo często w ustawieniu na wprost, ponieważ to właśnie ta pozycja podlega największemu obciążeniu. Wiele motocykli, w szczególności starszych, jest jeszcze wyposażonych w łożyska kulkowe. W łożysku kulkowym każda kulka wywiera nacisk jedynie w małym punkcie – w ten sposób z biegiem czasu dochodzi do wyrobienia przeskoku. Wskazanym rozwiązaniem jest wymiana na trwalsze łożyska wałeczkowo-stożkowe – w ich przypadku każda rolka wywiera nacisk całą swoją długością. W związku z tym występuje znacznie większa powierzchnia styku z panewką łożyska, a to wiąże się z lepszym rozłożeniem masy. Ponadto łożyska wałeczkowo-stożkowe są często tańsze od oryginalnych łożysk kulkowych.

Większość czasu potrzebnego na tę naprawę jest wymagana do odsłonięcia łożyska główki ramy. Masz w tym przypadku dwie możliwości: albo pojedynczo i po kolei zdemontujesz wszystkie części (przednie koło, układ hamulcowy, golenie widelca, kierownica, ew. owiewki, wskaźniki itd.), albo postarasz się o to, aby nie rozdzielać poszczególnych podzespołów – w drugim wariancie zaoszczędzisz sobie kilka etapów pracy. Zdejmij na przykład kierownicę, zostawiając wszystko przykręcone, po czym odłóż ją z przewodami, ewentualnymi wskaźnikami, cięgnami Bowdena i kompletnym układem hamulcowym na bok. Jeśli przy okazji zbiornik płynu hamulcowego pozostanie w pozycji pionowej, ominie Cię nawet odpowietrzanie, gdyż w żadnym momencie nie musisz otwierać układu hamulcowego. Niezależnie od wybranej metody zalecamy zawsze zdjęcie zbiornika, aby uniknąć zarysowań i wgnieceń. Śruba centralna półki widelca musi być odkręcona, gdy rury widelca są w dalszym ciągu zamontowane, ponieważ w ten sposób można wykorzystać ogranicznik skrętu między dolną półką widelca a ramą.

Jeżeli na główce ramy znajdują się już tylko obie półki widelca, można usunąć nakrętkę centralną górnej półki widelca. Teraz można zdjąć górną półkę widelca i uzyskać bezpośredni dostęp do nakrętki regulacyjnej.

Po wytarciu starego smaru możesz zobaczyć górną i dolną panewkę łożyska w główce ramy. Narzędziem do wybijania tych panewek jest przebijak. Jeśli zamontowane jest łożysko kulkowe, masz wystarczająco dużą powierzchnię do przyłożenia przebijaka. Jeśli natomiast seryjnie zamontowano już łożyska wałeczkowo-stożkowe, w ramie zazwyczaj znajdują się dwie szczeliny, które umożliwiają przyłożenie przebijaka. Panewki łożyska trzeba zawsze wybijać bez skrętu, równomiernie oraz od wewnątrz na zewnątrz, aby zapobiec uszkodzeniu gniazda łożyskowego. Uderzaj na zmianę, krok po kroku oraz z dużym wyczuciem w odpowiednią krawędź panewki łożyska po lewej i prawej stronie.

Po wytarciu starego smaru możesz zobaczyć górną i dolną panewkę łożyska w główce ramy. Narzędziem do wybijania tych panewek jest przebijak. Jeśli zamontowane jest łożysko kulkowe, masz wystarczająco dużą powierzchnię do przyłożenia przebijaka. Jeśli natomiast seryjnie zamontowano już łożyska wałeczkowo-stożkowe, w ramie zazwyczaj znajdują się dwie szczeliny, które umożliwiają przyłożenie przebijaka. Panewki łożyska trzeba zawsze wybijać bez skrętu, równomiernie oraz od wewnątrz na zewnątrz, aby zapobiec uszkodzeniu gniazda łożyskowego. Uderzaj na zmianę, krok po kroku oraz z dużym wyczuciem w odpowiednią krawędź panewki łożyska po lewej i prawej stronie.

Teraz nowe panewki łożyska są umieszczane w główce ramy. Wskazówka: obniż temperaturę panewek łożyska (np. w zamrażarce) i podgrzej główkę ramy (za pomocą opalarki). Rozszerzenie pod wpływem ciepła i skurcz pod wpływem zimna ułatwiają montaż. Jeśli nie dysponujesz specjalnym narzędziem, może skonstruować je samodzielnie. Weź pręt gwintowany 10 mm, dwie grube tarcze w rozmiarze panewek łożyska i wciągnij łożyska za pomocą dwóch nakrętek do główki ramy. Jeżeli nie masz pod ręką pręta gwintowanego, wbijasz panewki łożyska równomierne i prosto za pomocą końcówki klucza nasadowego lub kawałka rury i młotka. Używane narzędzie musi bardzo dokładnie pasować do krawędzi łożyska, aby uniknąć uszkodzenia, ponieważ jest ona bardzo wąska. Nigdy nie uderzaj w bieżnię łożyska! Na koniec sprawdź koniecznie, czy panewki łożyska zostały wbite do oporu i są prawidłowo osadzone w główce ramy. Jeśli panewki łożyska samoczynnie wpadają do główki ramy, oznacza to, że gniazdo łożyskowe jest poszerzone lub uszkodzone. Wówczas jedynym rozwiązaniem jest wizyta w warsztacie, gdzie specjalista dokładnie zbada ramę i ewentualnie zamontuje łożyska o większym rozmiarze lub wklei panewki.

Teraz trzeba jeszcze wymienić nasadzone łożysko z dolnej półki widelca. W tym celu trzeba przyłożyć dłuto do szczeliny między łożyskiem a półką widelca i wbić je za pomocą młotka na tyle głęboko, aby łożysko podniosło się o kilka milimetrów. Teraz można podważyć łożysko za pomocą dwóch dużych wkrętaków lub łyżki montażowej.

Aby zamontować nowe łożysko, musisz dysponować pasującym przyrządem do wbijania łożyska główki ramy. Najpierw należy założyć uszczelkę przeciwpyłową, potem – jeśli taka jest dostępna (jest tak często w przypadku akcesoryjnych łożysk wałeczkowo-stożkowych) – podkładkę dystansową, a na koniec nowe łożysko. Uderzaj wyłącznie w pierścień wewnętrzny, w żadnym razie w koszyczek łożyska. Najmniejsze uszkodzenie koszyczka łożyska może prowadzić do nieprawidłowego obrotu rolek, a to oznaczałoby zniszczenie łożyska! Po zamontowaniu łożyska trzeba je dostatecznie nasmarować, np. smarem Castrol LM2. Sprawdź ponownie prawidłowe osadzenie kapturka przeciwpyłowego.

Nasmaruj również wystarczająco górne łożysko. Włóż dolną półkę widelca do główki ramy i załóż od góry nasmarowane łożysko. Teraz przyłóż i ręcznie dokręć nakrętkę regulacyjną (właściwa regulacja odbywa się dopiero po kompletnym montażu widelca). Załóż górną półkę widelca i luźno przyłóż dużą śrubę centralną. Zamontuj golenie widelca – nie dokręcaj jeszcze śrub zaciskowych dolnej półki widelca. Regulacja luzu łożyska ramy jest teraz wykonywana za pomocą klucza hakowego w taki sposób, aby łożysko pracowało bez luzu i oporu. Jeżeli nie możesz znaleźć prawidłowego ustawienia i łożysko „haczy”, może to oznaczać, że nowe łożyska lub rura kierownicy zostały uszkodzone. Dopiero w tym momencie następuje dokręcenie śruby centralnej, a następnie śrub zaciskowych dolnej półki hamulca z użyciem podanego przez producenta momentu obrotowego. Sprawdź ponownie ustawienie, gdyż luz łożyska mógł się zmniejszyć po dokręceniu nakrętki centralnej.  

Jeżeli montujesz motocykl „na gotowo”, zwracaj uwagę na podane przez producenta momenty obrotowe. W razie konieczności odpowietrz hamulec. Podczas późniejszej jazdy próbnej koniecznie zwracaj uwagę na pozbawioną naprężeń pracę widelca oraz ewentualne drgania lub lub stukania w kierownicy.