Odkręcanie śrub i naprawa gwintów

Każdy zna takie historie: zapowiada się pogodny weekend, wszystko jest już przygotowane na miłą wyprawę, została tylko jakaś mała rzecz do wymiany przy motocyklu. I w tym momencie wszystko bierze w łeb – jedna, ostatnia ze śrub, na której trzyma się jeszcze wymieniana część, nie chce się odkręcić... albo odkręca się i owszem, ale w środku zostaje cały trzpień... albo ścierwo wyłazi od razu z gwintem współpracującym w formie smętnej, małej spirali.

Obojętnie co sobie w tym momencie pomyślisz – lepiej nie dawaj upustu swojej złości! W takiej sytuacji tylko zachowanie zimnej krwi pomoże uniknąć jeszcze większych szkód. Zanim przejdziesz do ryzykownych czynów, przynieś sobie lepiej jakiś napój chłodzący czy cokolwiek innego, co najlepiej ukoi nerwy w takiej sytuacji i spokojnie przyjrzyj się swojemu nieszczęściu.

Jeżeli znajdujący się na łbie śruby rowek prosty lub krzyżowy nie daje zwykłemu wkrętakowi dostatecznego oparcia, aby w celu odkręcenia przyłożyć wystarczającą siłę, to lepiej nie podejmować kolejnych „bezradnych prób” przy użyciu takich narzędzi, które mogą już tylko do końca zrujnować śrubę. Lepiej od razu użyć śrubokrętu udarowego z mechanizmem impaktowym. Przekształca on uderzenie młotka na bardzo silny impuls obrotowy, oszczędza przy tym łeb śruby i powinien znajdować się w każdej skrzynce narzędziowej. 

Ustaw śrubokręt udarowy na „odkręcanie”. 

Wybierz pasujący bit, a kilka dobrze zadanych uderzeń większym młotkiem (co najmniej 300 g) w narzędzie uwolni nawet pęknięte lub zardzewiałe śruby z uszkodzonym łbem! 

Zwykłe uderzenie młotkiem przez wkrętak w łeb śruby albo użycie odrdzewiacza (np. WD-40) często okazuje się pomocne w zruszeniu ewentualnej rdzy na gwincie. Mając do czynienia ze skorodowaną śrubą lub nakrętką, należy najpierw odczekać chwilę, aż zadziała naniesiony olej pełzający. Oczywiście w przypadku delikatnych elementów konstrukcyjnych odpada użycie młotka lub śrubokrętu udarowego. Kluczowe znaczenie przy odkręcaniu zapieczonych śrub ma zawsze dobór najbardziej pasującego narzędzia: ostrza wkrętaków powinny dokładnie pasować i nie mogą być zaokrąglone, do śrub sześciokątnych należy zabierać się grzechotką i nasadką z profilem flank-drive (jak w skrzynkach z grzechotkami, oferowanych przez firmę Louis).  

Wyrobione śruby imbusowe można odkręcić poprzez wbicie młotkiem bita wielozębnego i następnie obrócenie bita za pomocą grzechotki. Bit wielozębny może się przy tym oczywiście uszkodzić, ale przecież najważniejsze jest odkręcenie śruby!

Za pomocą młotka i małego dłuta można spróbować zruszyć z boku łeb śruby.

Nic do tej pory nie pomogło albo nie możesz użyć młotka do delikatnego elementu? Spróbuj więc przy użyciu piłki do metalu i pilnika kluczykowego zrobić na wierzchu łba śruby głęboki, stabilny rowek w celu użycia wkrętaka płaskiego.

Jeżeli śruba jest zablokowana w aluminium, jej odkręcenie może ułatwić podgrzanie (patrz sekcja pod tytułem „Zapieczone trzpienie gwintowane”). 

Jeżeli nic nie pomaga, należy usunąć łeb śruby przez rozwiercenie. Nawiercić centralny otwór nieco mniejszym wiertłem, po czym rozwiercić wiertłem o średnicy odpowiadającej gwintowi śruby. Pamiętaj, że najpierw należy usunąć tylko łeb, więc nie należy wiercić zbyt głęboko! Później możesz się zastanowić, jak będzie najlepiej usunąć tkwiący odcinek gwintowanego trzpienia. Jeżeli gwint jest zdrowy, zazwyczaj możliwe jest złapanie szczypcami do rur i wykręcenie.

Skorodowane lub „wyrobione na okrągło” nakrętki można rozłupać z boku za pomocą przecinaka do nakrętek. 

Do tego celu można też użyć pilnika, piłki do metalu lub szlifierki kątowej. Nie nacinać zbyt głęboko aż do gwintu! Uważać, aby podczas pracy nie uszkodzić niczego w otoczeniu! Zabezpieczyć inne elementy przez osłonięcie lub zaklejenie. Jeżeli jest dostęp do nakrętki, a trzpień da się łatwo wymienić, można usunąć trzpień przez przepiłowanie w miejscu przylegania (między nakrętką a podkładką). Często jest to najszybsze rozwiązanie. Zawsze zabezpiecz przed brzeszczotem piły inne elementy w otoczeniu!

Uszkodzone śruby z łbem stożkowym o średnicy 6 mm i większej, których nie można chwycić i poruszyć żadnym innym narzędziem, można usunąć przy użyciu wykrętaka. W tym celu należy precyzyjnie, centralnie i prosto nawiercić śrubę z właściwą średnicą (patrz opakowanie wykrętaka). Jeżeli nie uda się centralnie nawiercić, wówczas szanse na powodzenie są nikłe – lepiej powierzyć to zadanie fachowcowi, jeżeli nie masz wystarczających umiejętności.

Uważaj też, aby nie przeciążać nadmiernie szczególnie jakiegoś małego wykrętaka – jeżeli się złamie, zostaniesz z hartowanym kawałkiem stali w śrubie, który dopiero będzie trudno usunąć. Wykrętaków można używać również do zapieczonych śrub dwustronnych. Wykrętaki nadają się tylko do gwintów prawych, nie nadają się do gwintów lewych.

Wyrobione łby śrub lub trzpienie często wskazują na problem tkwiący gdzieś głębiej: przyczyną zablokowania trzpienia w podłożu jest zazwyczaj korozja lub uszkodzenie gwintu. Najlepiej spróbować najpierw odrdzewiacza i pozostawić na noc w celu zadziałania preparatu! 

Dalsze postępowanie zależy od tego, jaki kawałek trzpienia jeszcze wystaje – jeżeli na gwincie jest dość miejsca na dwie nakrętki, należy je nakręcić, mocno skontrować i spróbować wykręcić trzpień. Jeżeli wystający odcinek gwintu jest zbyt krótki, należy spróbować szczypiec do rur. Zaciśnij szczypce możliwie mocno i spróbuj obrócić trzpień ... jeżeli się nie uda, lepiej zaniechaj kolejnych prób.

Wykorzystaj raczej pozostałą część gwintu do przyspawania dobrej śruby i spróbuj ją obrócić! Jeżeli nie masz takiej możliwości, możesz spróbować wykrętaka. Gdy trzpień tkwi w aluminium, wówczas podgrzanie może ułatwić odkręcenie, ponieważ gorące aluminium rozszerza się intensywniej od stali. Jednak w pobliżu nie może znajdować się żaden gumowy pierścień uszczelniający Simmera, o-ring, uszczelka gumowa czy inny element wrażliwy na wysoką temperaturę, który w takiej sytuacji też będzie wymagać wymiany. Pokrywę obudowy należy w miarę możliwości zdemontować i umieścić na płycie kuchennej. W przypadku używania palnika zawsze podgrzewać, krążąc wokół celu, nigdy nie trzymać palnika punktowo w jednym miejscu. Jeżeli aluminium jest lakierowane, zamiast palnika użyj opalarki i unikaj nadmiernej temperatury. 100-150°C wystarczy do poluzowania trzpienia (możliwość orientacji: olej odparowuje przy 200°C, woda przy nieco ponad 100°C). Jeżeli trzpień został zamontowany przy użyciu mocnego środka do zabezpieczania gwintów, odkręcenie jest generalnie możliwe tylko na gorąco, nawet jeżeli chodzi o połączenie stal-stal. Loctite o dużej wytrzymałości potrzebuje nawet 300°C. 

Rozwiercenie zawsze wiąże się z naprawą gwintu lub ponownym nacięciem gwintu większego o jeden rozmiar. Warunkiem jest jednak precyzyjne, centralne i proste nawiercenie. Ewentualnie powierzyć to zadanie fachowcowi, ponieważ jeżeli wskutek nieprawidłowego nawiercenia powstanie nietrafny „krater”, to dopiero będzie poważny problem: w takiej sytuacji pomoże tylko kompletne wycięcie palnikiem i nacięcie nowego gwintu. Jednak gwint wykonany w dospawanym materiale nie będzie już tak wytrzymały na obciążenie jak pierwotnie.

Zniszczone gwinty wewnętrzne można naprawić trwale przy użyciu opatentowanych wkładek gwintowych „V-Coil”. W porównaniu ze stalowymi tulejami gwintowymi wkładki V-Coil mają tę zaletę, że nie obluzowują się nawet podczas długotrwałego oddziaływania termicznego, dlatego też doskonale nadają się do napraw np. gwintów świec zapłonowych.

W każdym zestawie naprawczym V-Coil oprócz spiralnych wkładów znajduje się wiertło do wykonania odpowiedniego otworu, specjalny gwintownik i narzędzie do fachowego wkręcania wkładów. Absolutnie kluczowe znaczenie dla pomyślności zadania ma prawidłowe usunięcie ewentualnych resztek trzpienia, aby uzyskać czysty, prosty otwór do nacięcia nowego gwintu V-Coil.