Co warto wiedzieć o świecach zapłonowych 

Nie ma silnika benzynowego bez świecy zapłonowej: stabilna, wystarczająco silna iskra zapłonowa jest nieodzowna dla dobrej charakterystyki rozruchu na zimno, wysokiej mocy, umiarkowanej emisji substancji szkodliwych oraz niskiego zużycia paliwa przez silnik.

W zależności od charakterystyki prędkości obrotowej świeca zapłonowa musi dostarczać silnikowi iskrę zapłonową od 500 do ok. 5000 razy na minutę, podlegając przy tym gwałtownie zmieniającej się warunkom cieplnym i wysokim różnicom ciśnienia – dlatego też zalicza się do części zużywalnych motocykla podlegających wysokim obciążeniom i zgodnie z zaleceniami producenta musi być regularnie wymieniana.  

Na górnym końcu świecy zapłonowej znajduje się złącze (ilustr. 1 a) fajki zapłonowej. To właśnie tutaj wytwarzane cyklicznie przez zespół zapłonowy wysokie napięcie cewki zapłonowej dociera do świecy zapłonowej za pośrednictwem grubego przewodu zapłonowego. Złącze (nasadka SAE lub gwint 4 mm) musi zawsze pasować do stosowanej fajki zapłonowej, aby zapewniać prawidłowe zamocowanie!

Elektroda środkowa (ilustr. 1 b) przewodzi prąd dalej aż na drugi koniec świecy zapłonowej. Stamtąd prąd przeskakuje w postaci iskry na elektrodę boczną (ilustr. 1 c) i w ten sposób powoduje zapłon mieszanki paliwowo-powietrznej w komorze spalania.

Opornik przeciwzakłóceniowy (ilustr. 1 d) w elektrodzie środkowej przeciwdziała występowaniu zakłóceń radiowych w otoczeniu (np. w trakcie odbioru radia), jednocześnie chroniąc wrażliwą instalację elektryczną przed impulsami elektromagnetycznymi. W razie stosowania świecy bez opornika przeciwzakłóceniowego musi on znajdować się w fajce. Aby do wyładowań napięcia dochodziło tylko w przewidzianym do tego miejscu, elektroda środkowa i opornik przeciwzakłóceniowy są osłonięte płaszczem izolatora ceramicznego (ilustr. 1 e). Jego falisty kształt służy jednocześnie jako bariera dla prądu pełzającego (ilustr. 1 f) na skutek wydłużenia drogi dla potencjalnie zabłąkanych elektronów.

Tak wygląda sprawna świeca zapłonowa. Białe-szare przebarwienie nie stanowi powodu do obaw. Pochodzi od dodatków paliwowych, które nie ulegają całkowitemu spaleniu, i jest konsekwencją regularnego, normalnego spalania.

Tutaj widzisz świecę zapłonową z silnymi osadami. Do przyczyn tego rodzaju osadów zaliczają się przykładowo kiepska jakość paliwa, wysokie zużycie oleju w zużytych mechanicznie silnikach lub spalanie płynu chłodniczego w przypadku uszkodzonej uszczelki głowicy cylindrów; osady te sprzyjają zapłonom żarowym (następuje dożarzanie osadów).

Pęknięcie izolatora, które pokazano na ilustr. 4, może prowadzić do uszkodzenia silnika. Przyczyną takiego pęknięcia izolatora jest najczęściej stosowanie nieprawidłowego momentu obrotowego bądź upadek świecy zapłonowej na twarde podłoże (np. podłogę warsztatu) przed jej montażem.

W przypadku tej świecy zapłonowej doszło do stopienia elektrody środkowej z elektrodą boczną. Dochodzi do tego na skutek przegrzania świecy zapłonowej. W takiej sytuacji nie można również wykluczyć stopienia tłoka. Przyczyną może być wybór nieprawidłowej świecy zapłonowej (niewłaściwa wartość cieplna) lub nieprawidłowe działanie silnika (spalanie stukowe lub zapłon żarowy).

Do kopcenia dochodzi wtedy, gdy świeca zapłonowa często pracuje poniżej swojej temperatury samooczyszczania (450°C) – przykładowo jeśli są pokonywane tylko krótkie odcinki lub gdy dobrano nieprawidłową wartość cieplną (zbyt zimna świeca).

W wielu modelach motocykli alternatywnie do standardowej świecy zapłonowej można stosować lepsze pod kątem technicznym irydowe świece zapłonowe. W tych świecach końcówka elektrody środkowej jest wykonana ze stopu irydu. Metal szlachetny iryd jest jednym z najtwardszych metali świata. Topi się dopiero powyżej 2450°C i jest niezwykle odporny na erozję iskrową. Dlatego irydowe świece zapłonowe mają przeciętnie dwukrotnie wyższą wytrzymałość od świec standardowych! Ponadto zastosowanie metalu szlachetnego umożliwia wykonanie znacznie cieńszej elektrody środkowej o grubości 0,6 mm.

Takie rozwiązanie istotnie obniża zapotrzebowanie na napięcie zapłonowe, zwiększa siłę iskry zapłonowej i przyczynia się do polepszenia propagacji czoła spalania w komorze spalania. Dlatego irydowe świece zapłonowe nie tylko są bardziej wytrzymałe, lecz również optymalizują spalanie w silniku. Same elektrody zapewniają lepsze samooczyszczanie, a świeca wykazuje mniejszą skłonność do kopcenia. A to z kolei wywiera pozytywny wpływ na charakterystykę rozruchu, moc silnika, spontaniczną reakcję na dodawanie gazu oraz zużycie paliwa. Irydowe świece zapłonowe znakomicie nadają się również do pojazdów klasycznych lub takich, które są w dużej mierze używane w ruchu miejskim.

Aby zapobiegać zakłóceniom radiowym w otoczeniu lub awarii instalacji elektrycznej, opornik przeciwzakłóceniowy musi znajdować się albo w świecy zapłonowej, albo w fajce zapłonowej. Taki jest wymóg ustawodawcy. W przypadku motocykla wystarczy, gdy w świecy lub w fajce znajduje się opornik przeciwzakłóceniowy 5 kOhm. Zbyt wysoka rezystancja osłabia iskrę zapłonową. Dlatego też równoczesne stosowanie odkłócanych świec oraz fajek nie jest ani potrzebne, ani zalecane (nawet jeśli pomimo tego większość silników dałoby się w ten sposób uruchomić).

Prawidłowa przerwa między elektrodą boczną a elektrodą środkową ma decydujące znaczenie dla silnej iskry zapłonowej – jeśli przerwa nie jest prawidłowa, może dochodzić do braku iskry bądź zwiększonego zużycia paliwa. Jeżeli elektroda boczna jest wygięta w kierunku elektrody środkowej, np. na skutek nieumyślnego upadku świecy na ziemię, nie inicjuje zapłonu, jeżeli przerwa jest zbyt mała, powoduje nieprawidłowe spalanie, a jeśli jest zbyt duża, wytworzenie iskry wymaga więcej energii zapłonu niż dostarcza układ zapłonowy.

W zależności od modelu motocykla i typu świecy przerwa iskrowa mieści się z reguły między 0,6 i 0,8 mm, wartości do 1,1 mm spotyka się rzadziej. Wartość przerwy iskrowej trzeba wyszukać w tabeli producenta świecy zapłonowej lub w dokumentacji producenta pojazdu, po czym ponownie sprawdzić szczelinomierzem na świecy. Jeśli przerwa jest nieprawidłowa, można ją skorygować poprzez bardzo ostrożne dogięcie małym wkrętakiem lub szczypcami. Przed montażem trzeba wyczyścić świecę zapłonową szczotką do świec zapłonowych.

Świecę zapłonową należy zawsze wymieniać po całkowitym ostygnięciu silnika, gdyż w przeciwnym razie mogłoby dojść do uszkodzenia gwintu. Ściągnij fajkę zapłonową ze świecy i najpierw zbadaj ją pod kątem uszkodzeń i korozji (w razie potrzeby wymień). PRZED wykręceniem świecy musisz sprawdzić, czy w kanale świecy zapłonowej znajduje się brud, a jeśli tak, musisz go usunąć (np. odkurzaczem). Wykręć starą świecę zapłonową prawidłowo dobranym kluczem do świec zapłonowych.

Przed przystąpieniem do montażu zaleca się nasmarować gwint świecy zapłonowej niewielką ilością pasty miedzianej lub ceramicznej (nie smarem). Pasta zapobiega zapieczeniu świecy w głowicy cylindrów, jednak wadą tego rozwiązania jest to, że po wykręceniu i odłożeniu świecy do gwintu bardzo łatwo przyklejają się zanieczyszczenia i ziarenka piasku. A to prowadziłoby do uszkodzeń gwintu – dlatego w czasie pracy trzeba zwracać szczególną uwagę na czystość.

Jeśli nie dysponujesz kluczem dynamometrycznym, możesz w ostateczności kierować się poniższym, przybliżonym „staroszkolnym” wzorem: nowa świeca jest wkręcana ręcznie, a następnie z wyczuciem obracana dalej o połowę obrotu za pomocą klucza do świec zapłonowych, tak aby umożliwić osadzenie uszczelki i pewne zamocowanie świecy. W przypadku świecy używanej, w której doszło już do osadzenia pierścienia uszczelniającego, jej przykręcenie wymaga tylko jednej czwartej obrotu.